Przejdź do treści
Analiza sprawozdania finansowego. Jak na jego podstawie ocenić kondycję finansową firmy?
Chcesz posłuchać artykułu ?
Z tego artykułu dowiesz się:
1. Czym jest takie sprawozdanie i z jakich elementów się składa?
2. Jak należy czytać taki dokument i co oznaczają poszczególne części?
3. Na czym warto się skupić podczas analizy finansowej?
Chciałbyś lepiej zrozumieć, co naprawdę kryje się za liczbami w sprawozdaniu finansowym Twojej firmy? Takie sprawozdanie nie jest tylko suchym dokumentem – to klucz do poznania rzeczywistej kondycji Twojego biznesu. Jeśli jest sporządzone rzetelnie i zgodnie z przepisami, może dostarczyć pełnego obrazu sytuacji finansowej danej jednostki. W tym artykule pokażę Ci, jak krok po kroku przeprowadzić analizę sprawozdania finansowego, by wykorzystać je jako narzędzie do rozwoju i oceny bezpieczeństwa Twojej firmy.
Sprawozdanie finansowe – co to takiego i z czego się składa?
Jest to podstawowy i najbardziej wyczerpujący dokument, który charakteryzuje sytuację finansową konkretnego podmiotu gospodarczego. Jeśli jest sporządzony w sposób rzetelny, wiarygodny i zgodny z przepisami, stanowi nieocenione źródło informacji, będących podstawą do przeprowadzania różnego rodzaju analiz.
Sprawozdanie finansowe składa się z trzech podstawowych części:
- bilans – pokazuje, co firma ma (aktywa) i skąd pochodzi finansowanie tych aktywów (pasywa)
- rachunek zysków i strat – przedstawia przychody, koszty, zyski i straty firmy,
- dodatkowe informacje – wyjaśnienia i opisy dotyczące zasad prowadzenia księgowości oraz innych ważnych kwestii, np. metod wyceny.
Wymienione tutaj elementy sporządza każda jednostka gospodarcza. W niektórych przypadkach sprawozdanie może zawierać też rachunek przepływów pieniężnych, czyli zestawienie wpływów i wydatków gotówki, oraz zestawienie zmian w kapitale własnym, które pokazują, jak zmieniała się wartość kapitału firmy. W takim wypadku nazywane jest ono kompletnym sprawozdaniem finansowym.
Kompletne sprawozdania (składające się z 5 części) przygotowują wyłącznie te podmioty, które podlegają obowiązkowi badania tych dokumentów przez biegłego rewidenta. Następnie muszą je ogłaszać w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”.
Jest to dokument, który pomaga właścicielom firm, inwestorom, urzędom i innym zainteresowanym zrozumieć, jak firma radzi sobie finansowo i czy jest stabilna. Z tego względu dokument ten musi być przygotowany rzetelnie i zgodnie z przepisami. Skupiamy się przede wszystkim na wymogach określonych w Ustawie o rachunkowości, Krajowych Standarach Rachunkowości (KSR) oraz Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (MSSF).
Sprawozdanie finansowe i jego cechy
Dokument ten powinien być przede wszystkim:
- rzetelny – dane w nim zawarte muszą być zgodne z rzeczywistością i wolne od błędów oraz zniekształceń,
- przejrzysty – informacje powinny być uporządkowane i przedstawione w sposób czytelny, ułatwiający jego zrozumienie,
- kompletny – powinno uwzględniać wszystkie istotne składniki majątkowe, źródła finansowania oraz procesy gospodarcze jednostki,
- obiektywny i neutralny – brak tendencyjności, bezstronność w prezentacji danych, bez manipulacji informacjami.
Te cechy zapewniają, że sprawozdanie finansowe jest wiarygodnym, użytecznym i przejrzystym źródłem informacji o sytuacji majątkowej, finansowej i wynikach działalności firmy.
Czym jest sprawozdawczość?
Chcąc omówić temat kompleksowo, muszę wyjaśnij jeszcze pojęcie sprawozdawczości finansowej. Jest to proces systematycznego przygotowywania, gromadzenia i prezentowania informacji o sytuacji finansowej oraz wyniku finansowego działalności. Dotyczy to również analizy przepływu pieniężnych jednostki gospodarczej zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości i przepisami prawa.
Obejmuje tworzenie sprawozdań finansowych, do których należą bilans, RZiS oraz dodatkowe informacje, a czasami też rachunek przepływów pieniężnych. Połączenie wszystkich tych dokumentów daje pełny obraz kondycji finansowej firmy.
Sprawozdawczość jest niezbędna dla zarządzania firmą, ponieważ umożliwia ocenę jego stabilności, rentowności i zdolności przedsiębiorstwa do generowania gotówki. Dodatkowo spełnia wymogi prawne wobec inwestorów, kredytodawców i organów nadzoru.
Pojęcia pokrewne, które warto znać
W kontekście poruszanych tutaj zagadnień można natrafić również na hasło „sprawozdanie z działalności”. Zaznaczam jednak, że nie jest to synonim dla sprawozdania finansowego – są to dwa różne dokumenty, choć oba mają spore znaczenie dla firmy.
Sprawozdanie z działalności ma charakter opisowy i zawiera informacje o działalności operacyjnej firmy, jej strategii, osiągnięciach, planach rozwoju oraz istotnych zdarzeniach, które miały miejsce w danym okresie. Jest ono uzupełnieniem tamtego dokumentu, pozwalającym na lepsze zrozumienie kontekstu liczb i decyzji biznesowych.
Przejdźmy dalej, prosto do skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Jest to dokument łączący dane finansowe jednostki dominującej i wszystkich jej jednostek zależnych, który przedstawia sytuację finansową grupy kapitałowej jako całości.
Pokazuje wyniki i majątek grupy tak, jakby była jednym przedsiębiorstwem, eliminując transakcje wewnątrzgrupowe i umożliwiając rzetelną ocenę kondycji finansowej ich wszystkich. Składa się z bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych, zestawienia zmian w kapitale własnym oraz dodatkowej informacji.
Sporządzenie takiego dokumentu jest dość złożonym procesem, które jest często realizowane przez wyspecjalizowane biura księgowe, co zwiększa wiarygodność danych. Ponadto, sprawozdanie skonsolidowane pomaga monitorować, czy grupa nie osiąga dominującej pozycji rynkowej lub czy nie dochodzi do nieprawidłowości, np. transferów zysków do rajów podatkowych.
Rodzaje analizy finansowej
Słowem wstępu: analiza finansowa to proces badania i oceny danych finansowych firmy, który pozwala zrozumieć jej zdolność do generowania zysków, płynność oraz stabilność finansową. Jest niezbędnym narzędziem w kontekście zarządzania, ponieważ umożliwia podejmowanie świadomych decyzji biznesowych i ustalanie realistycznych celów finansowych.
Tego typu analiza dostarcza także informacji dla akcjonariuszy, inwestorów, kredytodawców i innych interesariuszy, którzy na jej podstawie oceniają kondycję i perspektywy rozwoju przedsiębiorstwa.
Zanim zacznę omawiać konkretne rodzaje takiego audytu, muszę jeszcze coś wyjaśnić. Analizę finansową możemy podzielić na 2, a nawet 3 sposoby:
- analizę elementów sprawozdań,
- analizę strukturalną,
- analizy uzupełniające.
Postaram się to pokazać za pomocą przejrzystej tabeli poniżej.
| Rodzaj analizy finansowej | Opis |
|---|---|
|
1. Analiza elementów sprawozdań finansowych (SF) |
Skupia się na szczegółowym badaniu podstawowych raportów finansowych |
|
a) Analiza bilansu |
Ocena struktury aktywów (udział aktywów trwałych i obrotowych) oraz źródeł finansowania (kapitał własny i zobowiązania). Pozwala sprawdzić płynność, zadłużenie i stabilność finansową. |
|
b) Analiza rachunku zysków i strat (RZiS) |
Audyt wyników operacyjnych i finansowych: przychodów, kosztów i zysków. Umożliwia ocenę rentowności i efektywności operacyjnej. |
|
c) Analiza rachunku przepływów pieniężnych (RPP) |
Bada źródła i wykorzystanie gotówki w działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Kluczowa dla oceny płynności i zdolności do regulowania zobowiązań. |
|
2. Analiza strukturalna |
Audyt danych finansowych w kontekście proporcji i trendów |
|
a) Analiza pionowa |
Badanie udziału poszczególnych pozycji w całości sprawozdania (np. % kosztów względem przychodów, % aktywów obrotowych względem aktywów ogółem). |
|
b) Analiza pozioma |
Porównanie danych z różnych okresów w celu wykrycia trendów, wzrostów lub spadków (np. zmiany sprzedaży rok do roku). |
|
3. Analizy uzupełniające (pogłębione metody analizy) |
Metody wspierające i rozszerzające klasyczne podejście do analizy finansowej |
|
a) Analiza wskaźnikowa |
Ocena efektywności, płynności, zadłużenia i rentowności za pomocą wskaźników takich jak ROA, ROE, ROS, wskaźnik bieżącej płynności, rotacja należności, dług/kapitał własny. |
|
b) Analiza porównawcza (benchmarking) |
Zestawienie kluczowych wskaźników firmy z konkurencją lub średnią branżową, pozwalające ocenić pozycję firmy na rynku. |
|
c) Analiza wartości godziwej |
Porównanie wartości księgowej aktywów z ich wartością rynkową, przydatna przy wycenach, transakcjach i przekształceniach kapitałowych. |
|
d) Analiza przepływów pieniężnych (pogłębiona) |
Szczegółowa analiza struktury cash flow, jakości przepływów, wolnych przepływów pieniężnych (FCF) i zdolności do samofinansowania rozwoju. |
Postaram się to pokazać za pomocą przejrzystej tabeli poniżej.
Wstępna analiza sprawozdania finansowego
Wstępna analiza sprawozdań to pierwszy krok w ocenie finansowej sytuacji przedsiębiorstwa. Ma ona na celu wskazanie obszarów wymagających dokładniejszego zbadania, aby lepiej zrozumieć przyczyny zachodzących procesów oraz ich wpływ na działalność przedsiębiorstwa.
Pozwala też wypracować wstępne wnioski, które następnie powinny zostać zweryfikowane w dalszych etapach analizy, przede wszystkim poprzez szczegółową analizę wskaźnikową. Dodam jeszcze, że w praktyce jest to raczej przegląd, niż faktyczny audyt.
Analiza elementów sprawozdań finansowych
W jej skład wchodzą:
- analiza bilansu – polega na szczegółowym badaniu struktury majątku przedsiębiorstwa (aktywów) oraz źródeł jego finansowania (pasywów) na określony moment, zwany dniem bilansowym. Celem tego audytu jest ocena płynności finansowej, zadłużenia i stabilności finansowej firmy oraz wskazanie kierunków dalszych, bardziej szczegółowych badań,
- analiza RZiS – polega na szczegółowym badaniu wyników finansowych przedsiębiorstwa za określony okres, najczęściej rok obrotowy. Jej celem jest ocena przychodów, kosztów oraz ostatecznego wyniku finansowego (zysku lub straty), co pozwala zrozumieć efektywność operacyjną i finansową firmy,
- analiza RPP – polega na badaniu rzeczywistych wpływów i wydatków gotówkowych przedsiębiorstwa w określonym okresie. Dzięki niej można zrozumieć, skąd pochodzą środki pieniężne oraz jak są wykorzystywane w działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.
Analiza strukturalna
Składa się z:
- analizy pionowej – to sposób na sprawdzenie, jak duży udział mają poszczególne elementy w całości firmy w danym okresie. Mówiąc prościej, chodzi o to, by zobaczyć, jaki procent całego majątku lub przychodów stanowią konkretne składniki, np. wartości maszyn, zapasów czy różnych kosztów. W bilansie można sprawdzić, ile procent majątku firmy to nieruchomości, a ile to pieniądze czy należności od klientów. W RZiS można zobaczyć, jaki procent przychodów pochłaniają koszty materiałów, wynagrodzeń czy innych wydatków. Taki audyt pomaga zrozumieć, jak firma jest zbudowana finansowo, oraz które elementy są największe i gdzie można szukać oszczędności lub poprawy. Jest też przydatna, gdy chcemy porównać swoją firmę z innymi w branży (na podstawie wzajemnych powiązań) albo zobaczyć, jak zmienia się struktura firmy na przestrzeni czasu. Nie porównujemy jednak różnych branż, skupiamy się wyłącznie na naszej,
- analizy poziomej – to sposób na porównanie danych firmy z różnych okresów, np. z kolejnych lat. Dzięki temu możemy zobaczyć, jak zmieniały się poszczególne wartości, np. koszty czy majątek firmy – czy rosły, malały, a może pozostały na podobnym poziomie. Porównując sprzedaż z bieżącego roku do poprzedniego, dowiemy się, czy firma rozwija się i zarabia więcej, czy może napotyka problemy. Podobnie można sprawdzić, czy koszty rosną szybciej niż przychody, co może być sygnałem do działania. Taka analiza pomaga zrozumieć trendy w firmie – czy sytuacja finansowa się poprawia, pogarsza, czy jest stabilna. Dzięki temu przedsiębiorca może szybciej reagować na zmiany i podejmować lepsze decyzje dotyczące rozwoju firmy.
Każda z nich może być używana do analizowania zarówno bilansu, RZiS, jak i RPP. Czyli do każdego podstawowego elementu sprawozdania, które są wymagane dla wszystkich firm, bez względu na ich specyfikę. Zgodnie z tym przeprowadza się analizę pionową bilansu czy analizę poziomą rachunku przepływów pieniężnych. W zależności od tego, jaki mamy cel, czyli czego chcemy się dowiedzieć.
Analiza strukturalna
Do pogłębionych metod należą m.in.:
- wskaźnikowa analiza – metoda, która pozwala szybko i precyzyjnie ocenić kondycję finansową firmy na podstawie oceny relacji pomiędzy różnymi danymi liczbowymi zawartymi w bilansie oraz RZiS. Analiza wskaźników finansowych może pokazać np. płynność finansową, zadłużenie, wskaźnik rentowności czy sprawność działania,
- analiza porównawcza – metoda polegająca na zestawieniu wyników finansowych jednej firmy z danymi innych powiązanych przedsiębiorstw (np. działających w tej samej branży lub z branżowymi średnimi). Dzięki temu można ocenić, jak firma wypada na tle konkurencji pod względem efektywności, rentowności, płynności czy zadłużenia,
- analiza wartości godziwej – metoda wyceny aktywów i zobowiązań firmy na podstawie ich aktualnej wartości rynkowej, a nie historycznych kosztów zakupu. Chodzi o to, by określić, za ile można sprzedać dany składnik (np. nieruchomość, udziały w spółce) lub rozliczyć zobowiązanie w warunkach uczciwej transakcji między dwiema niezależnymi stronami.
Tego typu analiz może być oczywiście znacznie więcej, ale te wymienione są najważniejsze.
Analizy finansowe łączą się również z kompleksowym badaniem due diligence. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, odsyłam Cię do poprzednich wpisów:
Jak czytać sprawozdanie finansowe?
Analiza bilansu
Czytanie sprawozdania warto zacząć od bilansu, ponieważ pokazuje on stan majątku firmy (aktywa) oraz źródła jego finansowania (pasywa) w konkretnym momencie, zwykle na koniec roku obrotowego.
W tym momencie przypomnę jeszcze, że aktywa to wszystko, co firma posiada i kontroluje, np. nieruchomości, maszyny, zapasy czy pieniądze. Aktywa są trwałe i obrotowe, przy czym trwałe to majątek długoterminowy, a obrotowe dotyczą majątku krótkoterminowego. Warto zapamiętać, że aktywa obrotowe decydują o płynności firmy.
- najpierw poznajesz, co firma posiada i jak to finansuje,
- następnie oceniasz płynność i zadłużenie firmy za pomocą wskaźników,
- porównujesz dane w czasie, by zauważyć trendy,
- korzystasz z dodatkowej informacji, by zrozumieć kontekst liczb.
Można zauważyć, że bilans to punkt wyjścia, który pozwala zrozumieć, na jakiej podstawie firma działa finansowo. Dopiero potem można przejść do analizy wyników i rentowności w RZiS.
Rachunek zysków i strat (RZiS)
Po zrozumieniu bilansu warto przejść do rachunku zysków i strat, który pokazuje, jak firma zarabiała i wydawała pieniądze w danym okresie. Rachunek ten informuje o przychodach, kosztach i wyniku finansowym (ogólnie mówiąc o zysku lub stracie). Dodam jeszcze, że czasami bywa on nazywany rachunkiem wyników.
Czytanie RZiS najlepiej zacząć od przychodów ze sprzedaży, aby zobaczyć, ile firma zarobiła w interesującym nas okresie. Następnie warto przeanalizować koszty operacyjne, aby zrozumieć, jakie firma poniosła wydatki.
Kolejny krok to sprawdzenie zysku brutto, aby ocenić jej rentowność operacyjną. Tutaj należy zwrócić uwagę na koszty finansowe i podatek dochodowy. Dzięki temu można zobaczyć, jakie firma miała obciążenia finansowe.
Na koniec sprawdzamy jeszcze zysk netto, aby dowiedzieć się, czy ostatecznie firma osiągnęła zysk czy stratę. Dodam jeszcze, że dobrą praktyką jest porównywanie danych z różnych okresów. To umożliwia zaobserwowanie trendów i zmian, jakie zachodziły w finansach firmy.
Wyjaśnię jeszcze pokrótce poszczególne pozycje, które możesz tutaj znaleźć. Przychody ze sprzedaży oznaczają kwotę uzyskaną ze sprzedaży produktów lub usług oferowanych przez firmę. Często dzieli się je na operacyjne (z głównej działalności) i nieoperacyjne (np. odsetki od inwestycji).
Koszty operacyjne to te związane z prowadzeniem działalności, czyli np. surowce, wynagrodzenia, marketing i inne wydatki. Zysk brutto to różnica między przychodami a kosztami operacyjnymi. Pokazuje on rentowność operacyjną firmy przed poniesieniem kosztów finansowych i podatków. Wspomniane koszty finansowe dotycząc obsługi długu, np. odsetki od zaciągniętych pożyczek.
Podatek dochodowy to kwota podatku, którą firma musi zapłacić. Zysk netto to ostateczny wynik finansowy po uwzględnieniu wszystkich przychodów, kosztów i podatków. Pokazuje, czy firma osiągnęła zysk, czy stratę.
Warto mieć jednak na uwadze, że same liczby z rachunku zysków i strat są trudne do pełnego zrozumienia bez kontekstu zestawienia finansowego i informacji dodatkowej.
Informacja dodatkowa
Przechodzimy do kolejnej części, czyli dodatkowych informacji i objaśnień. Wyjaśniają one szczegóły i mniej oczywiste elementy bilansu i rachunku zysków i strat, np. zasady rachunkowości, rezerwy czy zobowiązania warunkowe. To też ważna część sprawozdania, która pomaga zrozumieć, skąd pochodzą dane liczby i co one właściwie oznaczają.
Nie są to tylko suche liczby – informacja dodatkowa opisuje elementy, które nie zawsze są widoczne w podstawowych zestawieniach. Zacznijmy od pierwszego elementu, który znajduje się w tej części dokumentu, czyli zasady rachunkowości.
Jest to po prostu opis metod i zasad, jakimi kierowała się firma przy wycenie aktywów i pasywów, amortyzacji, rozliczaniu przychodów i kosztów. Dzięki temu wiadomo, na jakiej podstawie powstały konkretne liczby w zestawieniu finansowym i RZiS.
W dalszej kolejności mamy szczegółowe objaśnienia do pozycji bilansu i rachunku zysków i strat. Znajdziemy tam m.in. informacje o rezerwach (środki odłożone na przyszłe wydatki), zobowiązaniach warunkowych (potencjalnych zobowiązaniach, które mogą się pojawić w przyszłości), czy o znaczących zdarzeniach po dniu bilansowym, które mogą mieć wpływ na sytuację finansową firmy.
Dodatkowa informacja zawiera też dane, które nie są przedstawione w bilansie czy RZiS, ale są ważne dla pełnego obrazu firmy. Jest to np. opis umów zawartych przez firmę, informacje o pracownikach, ryzykach finansowych czy planach inwestycyjnych.
Znajdziemy tam również wyjaśnienia dotyczące nietypowych zdarzeń. Mogą to być np. zmiany polityki rachunkowości, błędy lat ubiegłych, czy sytuacje związane z zagrożeniem kontynuacji działalności.
Tak jak wspominałem, dwie pierwsze części sprawozdania warto analizować w ujęciu porównawczym, czyli zestawiać dane z bieżącego okresu z danymi z lat poprzednich. Pozwala to zauważyć trendy, zmiany i ocenić rozwój lub problemy firmy.
Na koniec dodam jeszcze, że chcąc przeprowadzić efektywny audyt takiego sprawozdania, potrzeba nie tylko kompletnych danych finansowych i odpowiednich narzędzi. Równie ważne są wiedza i umiejętności, które pozwalają właściwie interpretować dane i informacje. Rozumienie znaczenia poszczególnych wskaźników i pozycji w tym dokumencie jest kluczowe, aby prawidłowo ocenić sytuację finansową przedsiębiorstwa i wyciągnąć trafne wnioski.
Czy Twoja firma potrzebuje badania due diligence pod kątem finansowym? Jeśli wydaje Ci się, że tak, to zapraszam do zapoznania się z naszą ofertą finansowego due diligence. Możemy zająć się tym dla Ciebie. Jeśli się zdecydujesz, daj znać i omówimy szczegóły.
Podsumowanie
W powyższym wpisie omówiłem jeden ze sposobów analizy sprawozdania, która zaczyna się od bilansu. Na początek poznajesz, co firma posiada i jak to finansuje, potem analizujesz, jak działała finansowo w danym okresie (RZiS). Na końcu korzystasz z dodatkowej informacji, by lepiej zrozumieć kontekst i szczegóły. Takie podejście pozwala uzyskać pełny i przejrzysty obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
A. Cymerman – Analiza finansowa jako narzędzie wspomagające proces zarządzania przedsiębiorstwem
Główne wnioski:
1. Sprawozdanie to uporządkowany dokument dotyczący sytuacji majątkowej i finansowej danego przedsiębiorstwa, czyli inaczej jego kondycji. Dotyczy wyników działalności spółki za określony okres, najczęściej roku obrotowego.
2. Dokument ten powinien być przygotowany w sposób rzetelny i jasny. Musi być też obiektywny i kompletny.
3. Analiza sprawozdania powinna być wieloetapowa i obejmować analizę jego elementów, analizę strukturalną (pionową i poziomą) oraz analizy uzupełniające (wskaźnikową, porównawczą, wartości godziwej).
Autor: Mateusz Laska
- Biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie z zakresu wyceny przedsiębiorstw
- Doradca Inwestycyjny nr 570 od 2016r.
- Makler Papierów Wartościowych nr 2931 od 2014r.
Specjalizuje się w wycenie przedsiębiorstw, modelowaniu finansowym, badaniu due diligence, analizie funduszy inwestycyjnych, emitentów akcji i obligacji, ze szczególnym naciskiem na sektor deweloperski/budowlany oraz branżę pożyczkową/windykacyjną. W dotychczasowej karierze zawodowej odpowiedzialny za badanie zdolności kredytowej emitentów, strukturyzowanie transakcji oraz kontakt z inwestorami instytucjonalnymi (TFI, OFE). Aktualnie właściciel Corporate Mind Sp. z o.o. – firmy konsultingowej, która świadczy usługi finansowe dla przedsiębiorstw. Poprzednio dyrektor ds. Inwestycji w jednym z wiodących domów maklerskich na polskim rynku kapitałowym, gdzie nadzorował oraz koordynował transakcje kapitałowe o wartości ponad 600 mln w latach 2018 – 2023.
